تاسیس پس از برگزاری كنگره هشتادمین سالگرد شهادت رئیس علی دلواری در فروردین ماه سال 1373 هـ .ش اندیشه ایجاد مركز بوشهر شناسی به منظور شناخت همه جانبه ابعاد تاریخی و فرهنگی استان بوشهر شكل گرفت. در سوم بهمن 1373 هـ .ش جناب آقای عبدالرحمن ندیمی بوشهری استاندار وقت بوشهر، طی حكمی مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سید محمدحسن نبوی را به عنوان ریاست مركز منصوب نمود. این مركز فعالیت خود را با توسعه كتابخانه تخصصی و پژوهشی، شناخت تاریخ، آثار و مفاخر فرهنگی استان و چاپ آثار ارزشمند نویسندگان و پژوهشگران پی گرفت.
در سال 1377 هـ .ش با تقاضای این شعبه برای انضمام به بنیاد ایران‌شناسی كشور، طی نامه شماره 387 مورخ 20/8/77 موافقت شد و نام مركز، به بنیاد ایران‌شناسی ـ شعبه بوشهر با ریاست زنده یاد حجت الاسلام و المسلمین سید محمدحسن نبوی تغییر یافت و ساختمان بنیاد به مكان فعلی (عمارت طبیب) منتقل گردید. با درگذشت شادروان نبوی، ریاست بنیاد از سال 1381 به عهده دكتر عبدالكریم مشایخی واگذار شد.
ساختمان اداری در دو طبقه و مجموعاً 300 متر مربع زیربنا با 14 اتاق در محله بهبهانی از محلات قدیمی بوشهر قرار دارد و حدود صد سال از قدمت آن می‌گذرد و ساخت آن به اواخر دوره قاجاریه می‌رسد. شایان ذكر است كه این ساختمان قبلاً متعلق به مرحوم سید جعفر طبیب بوده و در حال حاضر در تملك استانداری بوشهر است.
بخشهای اداری شامل: كتابخانه، بخش مطبوعات، بانك الكترونیكی اسناد و تصاویر، بانك اطلاعاتی بنیاد، بانك اطلاعات مشاهیر و فرهیختگان استان، آرشیو اسناد و تصاویر و بخش سمعی و بصری، است.
کتابخانه از زمان تأسیس بنیاد در سال 1373 هـ .ش ایجاد یك كتابخانه تخصصی نیز در دستور كار قرار گرفت و به مرور با خرید از نمایشگاه بین‌المللی كتاب و كتابخانه‌های اهدایی افراد، كتابخانه توسعه یافت، به طوری كه در حال حاضر 000/24 (بیست و چهار هزار) جلد كتاب در زمینه‌های مختلف، به شرح زیر در این كتابخانه موجود است: كتب مربوط به بوشهرشناسی و خلیج فارس 1300 جلد و مابقی در زمینه‌های مختلف علمی و ایران‌شناسی اعم از فرهنگ و دایره‌المعارف‌های معتبر، ادیان، تاریخ و جغرافیا، علوم اجتماعی، فلسفه و منطق و هنر است. همچنین در سال 1389 خورشیدی با هماهنگی و حمایت مالی بنیاد ایران شناسی مرکز، کار تجهیز و ساماندهی کتابخانه این شعبه آغاز گردید. که با تلاش شبانه روزی گروه کتابداری خانم شریف پور بوشهری و همکاران بنیاد سرانجام 24000 هزار جلد کتاب و 294 عنوان نشریات به طور کامل در برنامه کتابخانه بنیاد ورود اطلاعات گردید. در این راستا همچنین با مساعدت و همکاری مالی اداره راه و شهر سازی استان نیز تجهیزات کتابخانه ای از جمله قفسه های کتاب و نشریات و میز مطالعه نیز خریداری گردید.
اسناد و كتب اهدایی
1. كتابخانه اهدایی جناب آقای مهندس عبدالزهراء وطن‌دوست 2000 جلد.
2. كتابخانه اهدایی مرحوم عبدالرحیم جعفری، پیر مطبوعات بوشهر، 800 جلد.
3. كتابخانه اهدایی مرحوم رسول پرویزی به تعداد 1780 جلد.
4. كتابخانه اهدایی مرحوم شیخ ابراهیم جامعی، امام جمعه اهل سنت بوشهر حدود 400 جلد.
5. كتابخانه اهدایی مرحوم محمّد موافق دهدشتی143 جلد.
6. كتابخانه اهدایی مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدحسن نبوی.
7. كتابخانه اهدایی جناب احمد رزمی مشاور فرهنگی منطقه انرژی پارس جنوبی 329 جلد.
8. اسناد اهدایی جناب آقای حسن زنگنه مترجم بوشهری.
9. نشریات اهدایی آقای خلیل موحد.
10. پایان‌نامه‌های اهدایی دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر 55 جلد.
11. كتب اهدایی آقای عبدالرحیم پوررحیم.
12. یك دوره كامل دایرهالمعارف آمریكانا (30 جلد) اهدایی آقای عبدالرضا كرم‌زاده.
13. اسناد اهدایی خانم وانسا مارتین استاد دانشگاه لندن.
14. تعداد نشریات فارسی و انگلیسی اهدایی جناب دكتر جمشید صداقت كیش به بنیاد.
بخش مطبوعات : روزنامه‌های قدیمی بوشهر : روزنامه مظفری، خلیج ایران، نورافشان، یادگار جنوب، اصلاح و تكاپو، سالنامه‌های فرهنگ بوشهر (1337 و 1343 ش).
روزنامه‌های قدیمی فارسی چاپ خارج از كشور: حبل المتین، قانون، كاوه، اختر. روزنامه‌های قدیمی چاپ ایران: شرف و شرافت، روزنامه دولت علیه ایران، وقایع اتفاقیه، مجلس، مرد امروز، ایران، روح القدس و دوره روزنامه اطلاعات از سال 1304 به بعد.
مجلات قدیمی : دوره خواندنی‌ها (اهدایی مؤسسه تاریخ معاصر ایران)، یغما، سخن، آینده، بررسی‌های تاریخی، راهنمای كتاب، ایرانشهر، یادگار، فرهنگ ایران‌زمین، شكار و طبیعت.
مجلات جدید : كتاب ماه، كیهان فرهنگی، كیهان اندیشه، دانستنی‌ها، دانشمند، كیهان، اطلاعات، آیینه پژوهش.
هفته‌نامه‌های محلی استان : نسیم جنوب، پیام جنوب، پیغام ، لیان، آیینه جنوب، آوای بهارستان، دریادلان، دریای جنوب، بیرمی، نصیر، اتحاد جنوب، اندیشه جنوب، سلام جنوب، سراج، آوای توج، عسلویه، پیام، دلیران تنگستان، میثاق منتظران، نصیر، خلیج فارس.
سالنامه : سالنامه پارس، سالنامه دنیا.
بانك الكترونیكی اسناد و تصاویر :
1ـ سی (30) عدد لوح در برگیرنده 1740 سند شامل مكاتبات كنسولگری های خارجی بوشهر، كارگزاری بنادر جنوب، مكاتبات، تلگراف‌های بین رؤسا و خوانین جنوب، مقاومت جنوب در برابر انگلیسی‌ها و ... است.
2ـ تصاویر: شامل 200 سی دی كه حدود 5000 تصویر بناهای قدیمی بوشهر، نظیر كنسولگری‌های خارجی، عمارت های مشهور، رجال قدیم. بافت قدیم، كلیساها و كنسیه یهودیان، بناها و آثار باقیمانده از انگلیسی‌ها در بوشهر، آثار معماری مسیحیان، اسكله و بندرگاه و نقشه‌های قدیمی، عكس‌های هوایی و عكس‌های اهدایی شركت ایران صدرا از استان بوشهر است.
3ـ بانك اطلاعات استان: 1ـ بانك اطلاعات مشاهیر استان در دو قرن اخیر كه شامل 150 ركورد است. 2ـ بانك اطلاعات ایران‌شناسی (كتب، مقالات و پایان‌نامه‌ها، اسناد) مربوط به بنیاد ایران شناسی كه بیش از 180000 (یك صد و هشتاد هزار) ركورد دارد.
آرشیو اسناد : قریب 1740 سند تاریخی (اسناد دست یكم از نمایندگی‌های سیاسی كشورهای انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه، ایتالیا، عثمانی، نروژ و مكاتبات كارگزاری بنادر و جزایر خلیج فارس در دوره قاجار) كه در بنیاد نگهداری می‌شود. این اسناد توسط جناب حسن زنگنه مترجم بوشهری به بنیاد (شعبه بوشهر) اهداء شده است. همچنین در این آرشیو تعداد 300 سند تاریخی از P.R.O (Public Record Office) مربوط به گزارش‌های نمایندگان سیاسی انگلیس در بوشهر و زمینه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی حوزه خلیج فارس، موجود است كه این اسناد توسط خانم وانسا مارتین استاد دانشگاه لندن، به این شعبه اهداء گردیده است.
موزه مردم‌شناسی : سه قفسه و تعدادی از آثار و اشیاء قدیمی شامل: ظروف سفالی و مسی مربوط به دوره قاجار و پهلوی اول، همچنین تعدادی تصاویر و اسناد تاریخی است.
بخش سمعی و بصری : شامل نوارهای ویدئویی (VHS)، سی‌دی (CD )های تصویری و دیسكت‌هایی در موضوعات تاریخی، فرهنگی، جغرافیایی، مشخصات كتب و مقالات ایران‌شناسی به تعداد 105 (صد و پنج) عدد می‌باشد.
پژوهش‌ها :
بانك مشاهیر استان
شامل تحقیق پیرامون شخصیت‌های علمی، مذهبی، تاریخی، فرهنگی، هنرمندان و ... استان بوشهر از چند قرن پیش تا كنون است كه در یك فرم ویژه ارسالی از ایران شناسی كشور تكمیل و پس از آن در بانك اطلاعات رایانه‌ای ثبت می‌شود. در حال حاضر مشخصات 150 (صد و پنجاه) نفر از مشاهیر استان جمع آوری و در بانك اطلاعاتی رایانه‌ای مركز ثبت شده است كه این پروژه ادامه دارد. همچنین درباره طرح تقسیمات كشوری در یكصد سال اخیر پژوهش‌هایی توسط جناب غلامحسین نظامی انجام گرفت كه نتیجه آن به مركز گزارش شد.
بانك اطلاعاتی استان بوشهر
ایجاد و توسعه این بانك اطلاعاتی از اهداف اساسی بنیاد ایران‌شناسی كشور است كه به كلیه شعب سراسر كشور از جمله بوشهر ابلاغ شده و بر مبنای آن می‌بایست اطلاعات كاملی در حوزه جغرافیا، مسایل سیاسی و تاریخی، آداب و رسوم، مسكن، صنعت و ... جمع آوری و به صورت رایانه‌ای و مكتوب، ثبت و ضبط شود. لازم به ذكر است كه مراحلی از این طرح در دست اجرا می باشد.
طرح مساجد دیرینه سال
در اجرای پروژه سراسری بنیاد تحت عنوان « مساجد دیرینه سال» در بوشهر نیز گزارش های جامعی تا پایان سال 1390 از 16 باب مسجد قدیمی که سابقه بیش از 70 سال داشته اند برابر شیوه نامه های ارسالی تهیه گردیده است.
برگزاری كنگره‌ها، نكوداشت‌ها و سمینارها :
1ـ یادمان فایز شاعر دوبیتی‌سرای جنوب اسفند 1378
2ـ یادواره پیر مطبوعات بوشهر عبدالرحیم جعفری دیماه 1381
3ـ برگزاری كنگره آیت‌الله سید عبدالله بلادی بوشهر اردیبهشت 1382
4ـ نكوداشت عبدالحسین شریفیان مترجم بوشهری اردیبهشت‌ماه 1382
5ـ برگزاری مراسم اولین سالگرد درگذشت حجت‌الاسلام سید محمدحسن نبوی آبان‌ماه 1382
6ـ بزرگداشت محمدرضا نعمتی‌زاده (نیمای جنوب) فروردین‌ماه 1383
7ـ نكوداشت دكتر سید جعفر حمیدی هفتم بهمن ماه 1383
8ـ بزرگداشت مرحوم باقرخان تنگستانی هفتم اریبهشت ماه 1384
9ـ برگزاری كنگره بین‌المللی بندر سیراف 23 و 24 آبان‌ماه 84
10ـ همكاری در برگزاری كنگره صدمین سال دبیرستان سعادت
11- همایش نقش جوانان و بانوان در مبارزه با استعمار انگلیس 1388
12- بزرگداشت حاج حسن کنگانی خرداد 1389
13- همایش روز ملی خلیج فارس اردیبهشت 1391